Cách nhận biết táo bón mạn tính và dấu hiệu nên đi khám bác sĩ

Nhiều người xem táo bón chỉ là chuyện “nhỏ” trong sinh hoạt hằng ngày. Cảm giác đầy bụng, khó đi tiêu hay phải rặn mạnh mỗi lần đi tiêu là tình trạng nhiều người âm thầm chịu đựng. Nhưng ít ai biết rằng, đó có thể là dấu hiệu của táo bón mạn tính – một rối loạn tiêu hóa tưởng chừng đơn giản nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro sức khỏe. Nhận biết sớm dấu hiệu và thăm khám kịp thời giúp phòng ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Táo bón mạn tính là gì?

Táo bón là một rối loạn tiêu hóa phổ biến đặc trưng bởi tình trạng phân khô và cứng cùng sự thay đổi thói quen đại tiện – cụ thể là đi tiêu ít hơn bình thường, hoặc gặp khó khăn khi đi vệ sinh. Táo bón mạn tính được định nghĩa là tình trạng đi vệ sinh ít hơn ba lần mỗi tuần hoặc gặp khó khăn trong việc thải phân trong thời gian dài (thường kéo dài trên 3 tháng).

Không giống như táo bón cấp tính – vấn đề tạm thời do thay đổi chế độ ăn uống hoặc lối sống, táo bón mạn tính thường là kết quả của những thói quen tiêu hóa không lành mạnh hoặc có thể là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn.

Dấu hiệu nhận biết táo bón mạn tính

Thông thường, người bị táo bón sẽ:

• Đi đại tiện ít hơn 3 lần mỗi tuần.
• Phân khô, cứng, vón cục hoặc kích thước nhỏ bất thường
• Phải rặn mạnh, mất nhiều thời gian hoặc cảm thấy đau khi đi vệ sinh.
• Có cảm giác chưa đi hết phân, bụng vẫn nặng nề sau khi đại tiện.
• Cảm giác đầy hơi, trướng bụng, hoặc khó chịu vùng bụng trên (thường bị nhầm với chứng khó tiêu).

Táo bón mạn tính có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai – từ trẻ em, người trưởng thành đến người cao tuổi. Theo các thống kê y học từ Tổ chức Tiêu hoá Thê giới, táo bón là một trong những rối loạn tiêu hóa phổ biến toàn cầu ảnh hưởng khoảng 11–14% dân số trưởng thành, xuất hiện khoảng 8,75% các nước Châu Á, trong đó tỷ lệ mắc ở phụ nữ cao gấp đôi nam giới và tăng dần theo độ tuổi. Trong một nghiên cứu vào năm 2024, tỷ lệ táo bón ở trẻ em Châu Á là 12%, với tỷ lệ dao động từ dưới 1% đến trên 39%.

Với người lớn tuổi, đặc biệt là những người mắc bệnh mạn tính, sa sút trí tuệ hoặc hạn chế vận động, việc phát hiện táo bón đôi khi rất khó, bởi họ có thể không biểu hiện rõ ràng mà chỉ thay đổi hành vi, trở nên bứt rứt hoặc khó chịu.

Ai có nguy cơ mắc táo bón mạn tính?

Một số đối tượng có nguy cơ cao hơn bao gồm:

• Người cao tuổi, đặc biệt là trên 65 tuổi.
• Phụ nữ, nhất là trong giai đoạn mang thai hoặc sau sinh.
• Người ít vận động, thường ngồi lâu hoặc làm việc có tính chất ít di chuyển
• Người có các vấn đề về sức khỏe tâm lý, như trầm cảm, lo âu hoặc rối loạn ăn uống.

Táo bón mạn tính có chữa khỏi được không?

Mặc dù táo bón có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, nhưng bạn hoàn toàn có thể phòng ngừa tình trạng này và bệnh có thể chữa khỏi thông qua các biện pháp sau:

• Ăn nhiều chất xơ: Chế độ ăn giàu rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và các thực phẩm giàu chất xơ sẽ giúp tăng cường hoạt động ruột và giảm nguy cơ táo bón.
• Uống đủ nước: Nước giúp làm mềm phân và dễ dàng thải ra ngoài. Người bệnh nên uống từ 1,5 đến 2 lít nước mỗi ngày.
• Vận động thường xuyên: Tập thể dục không chỉ tốt cho sức khỏe tổng thể mà còn giúp kích thích hoạt động ruột và ngăn ngừa táo bón.
• Thiết lập thói quen đi vệ sinh đều đặn: Cố gắng đi vệ sinh vào những thời gian cố định trong ngày, và không nên trì hoãn khi có cảm giác muốn đi vệ sinh.
• Giảm căn thẳng: Stress có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, vì vậy nên thực hành thư giãn, tập hít thở sâu hoặc các hoạt động giúp tinh thần thoải mái.

Hậu quả của tình trạng táo bón mạn tính

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, táo bón mạn tính có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm và ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe đường tiêu hóa:

• Trĩ: Sự ứ đọng và rặn mạnh khi đi tiêu làm các tĩnh mạch quanh hậu môn sưng to, gây đau, chảy máu hoặc khó chịu.
• Nứt hậu môn: Phân cứng và khô có thể làm rách niêm mạc hậu môn, dẫn đến đau nhói khi đi tiêu và có thể chảy máu.
• Tắc phân (fecal impaction): Khi phân quá khô và cứng, chúng có thể ứ đọng trong đại tràng, khiến việc đi tiêu trở nên khó khăn hoặc thậm chí không thể đi tiêu tự nhiên.
• Sa trực tràng: Trường hợp nặng, một phần trực tràng có thể sa ra ngoài hậu môn, gây khó chịu và cần can thiệp y tế.

Nhận biết sớm và chăm sóc đúng cách là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa những biến chứng này, đồng thời bảo vệ sức khỏe đường ruột và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Táo bón mạn tính khi nào cần đi khám bác sĩ?

Mặc dù táo bón mạn tính không phải lúc nào cũng gây nguy hiểm, nhưng nếu tình trạng kéo dài hoặc đi kèm với các triệu chứng nghiêm trọng, bạn nên đi khám bác sĩ. Thực tế cho thấy, hơn 95% ca táo bón xuất phát từ rối loạn chức năng tiêu hóa chứ không phải bệnh lý nghiêm trọng. Tuy nhiên, tình trạng này lại khiến nhiều bệnh nhân, đặc biệt là trẻ em, phải đi khám tiêu hóa thường xuyên, làm tăng đáng kể chi phí chăm sóc sức khỏe.

Dưới đây là những trường hợp cần đi khám:

• Thay đổi thói quen đi vệ sinh đột ngột: Nếu đột nhiên cảm thấy có sự thay đổi lớn trong thói quen đi vệ sinh, chẳng hạn như táo bón kéo dài mà không rõ nguyên nhân, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ.
• Có máu trong phân hoặc chảy máu khi đi vệ sinh: Máu trong phân hoặc khi lau là dấu hiệu của nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như nứt hậu môn, trĩ hoặc thậm chí ung thư đại trực tràng.
• Táo bón kéo dài hơn 3 tháng: Nếu bạn đã gặp phải tình trạng táo bón trong thời gian dài mà không thấy cải thiện, đây là lúc bạn cần sự can thiệp của bác sĩ.
• Triệu chứng nghiêm trọng như đau bụng dữ dội: Đau bụng dữ dội, mệt mỏi kéo dài hoặc sụt cân là những dấu hiệu của vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và bạn cần được thăm khám càng sớm càng tốt.

Bác sĩ có thể sẽ yêu cầu thực hiện các xét nghiệm như xét nghiệm máu, xét nghiệm phân hoặc nội soi để tìm ra nguyên nhân cụ thể và đưa ra phương pháp điều trị thích hợp.

Táo bón mạn tính là tình trạng phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu được phát hiện và điều trị đúng cách. Việc chủ động thay đổi lối sống, duy trì chế độ ăn uống hợp lý và thăm khám y khoa khi cần thiết sẽ giúp cải thiện chức năng tiêu hóa và nâng cao sức khỏe toàn thân. Hãy coi việc chăm sóc hệ tiêu hóa là một phần trong chiến lược bảo vệ sức khỏe lâu dài của chính bạn.